Müasir dünyada həm siyasi, həm də iqtisadi baxımdan beynəlxalq münasibətlər sistemi köklü şəkildə dəyişir və mövcud qaydalar yenidən formalaşdırılır. Bu prosesin başlıca hərəkətverici qüvvələrindən biri şübhəsiz ki, texnologiyadır. Xüsusilə süni intellekt sahəsindəki inkişaflar və bunun nəticəsində yaradılan yeni texnoloji qurğular dünya düzəninə ciddi təsir göstərir. Bu mənada Çin Xalq Respublikasının rolu son dərəcə həlledici və stratejidir.

Bugünkü mərhələdə, texnoloji baxımdan Avropa İttifaqı kimi böyük bir blokun belə Çin qarşısında geri qaldığını müşahidə edirik. Çində baş verən model əsaslı texnoloji inqilablar, süni intellektə yönəlmiş investisiyalar və innovativ həllər artıq dördüncü sənaye inqilabının əsas aktorlarından birinin məhz Çin olduğunu göstərir. Beləliklə, dünya artıq yalnız birqütblü deyil, çoxqütblü sistemə keçid mərhələsindədir.

Bu dəyişikliklər kontekstində, Azərbaycanın coğrafi və geosiyasi mövqeyi daha da əhəmiyyət qazanır. Avrasiya regionunda baş verən siyasi-iqtisadi transformasiyalar Azərbaycanı strateji bir aktora çevirir. Azərbaycan hökumətinin rasional, çevik və çoxşaxəli xarici siyasəti bu mövqeni real qazanca çevirməyə imkan yaradıb. Bunun nəticəsi olaraq Çin-Azərbaycan münasibətləri də yeni mərhələyə qədəm qoyub.

22–24 aprel 2025-ci il tarixlərində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Çin Xalq Respublikasına etdiyi dövlət səfəri, iki ölkə arasında münasibətlərin yeni strateji mərhələyə qədəm qoyduğunu nümayiş etdirdi. Bu səfər çərçivəsində keçirilən yüksək səviyyəli görüşlər və qarşılıqlı danışıqlar, münasibətlərin strukturlaşdırılmış şəkildə və davamlı inkişaf etdiyini bir daha təsdiqlədi. Xüsusilə də Çin tərəfindən göstərilən yüksək diqqət və ehtiram fonunda Prezident İlham Əliyevin səfəri, Pekinin Azərbaycanla münasibətlərə verdiyi strateji əhəmiyyətin bariz göstəricisi oldu. Çin dövlət mediasında səfər geniş şəkildə işıqlandırıldı, bu isə qarşılıqlı əməkdaşlığın təkcə siyasi deyil, həm də ictimai və informasiya səviyyəsində gücləndirildiyini göstərdi.

Səfər zamanı Prezident İlham Əliyev və Çin Xalq Respublikasının Sədri Si Cinpin arasında keçirilmiş görüşdə, iki ölkə arasında münasibətlərin daha yüksək səviyyəyə qaldırılması məqsədilə 23 aprel 2025- ci ildə  "Azərbaycan Respublikası ilə Çin Xalq Respublikası arasında Əhatəli Strateji Tərəfdaşlığın Qurulmasına dair Birgə Bəyanat" imzalandı. Bu sənəd, əməkdaşlığın yalnız ikitərəfli münasibətləri deyil, həm də regional və qlobal səviyyədə əməkdaşlıq perspektivlərini əhatə etdiyini ortaya qoydu.

Səfər çərçivəsində hüquq, yaşıl inkişaf, rəqəmsal iqtisadiyyat, əqli mülkiyyət və aerokosmik sənaye sahələrini əhatə edən 20-dən artıq əməkdaşlıq sənədi imzalandı. Eyni zamanda, adi pasport sahibləri üçün qarşılıqlı viza rejiminin ləğvi və gömrük prosedurlarının sadələşdirilməsi kimi əhəmiyyətli razılaşmalar əldə olundu. Bu razılaşmalar, iki ölkə arasında insan və mal dövriyyəsinin daha rahat və sürətli şəkildə həyata keçirilməsinə şərait yaradacaq.

Ticarət sahəsində də əhəmiyyətli irəliləyiş müşahidə olunmuşdur. 2024-cü ildə Azərbaycan və Çin arasında ticarət dövriyyəsi 3,744 milyard ABŞ dollarına çatmış və bu, əvvəlki illə müqayisədə 20,7% artım deməkdir. Bu artım, iqtisadi əməkdaşlığın möhkəm təməl üzərində qurulduğunu və yeni sahələrdə də genişlənmək potensialının olduğunu göstərir.

Nəqliyyat və logistika sahəsində əməkdaşlıq çərçivəsində, Azərbaycanın "Orta Dəhliz" adlanan Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutundakı rolu xüsusi vurğulanmışdır. Çin ilə Avropa arasında alternativ ticarət yollarının inkişafı baxımından bu dəhliz mühüm əhəmiyyət kəsb edir. 2025-ci ildə bu marşrutla 96,000 TEU yük daşınması planlaşdırılır ki, bu da Azərbaycanın tranzit imkanlarının genişləndiyini göstərir.

Enerji sahəsində də strateji əməkdaşlıq istiqamətində ciddi addımlar atılıb. Çin şirkətləri Azərbaycanda günəş və külək enerjisi layihələrinə sərmayə yatırmaq niyyətindədirlər. Universal Energy Co. şirkəti tərəfindən 100 MVt gücündə Qobustan Günəş Elektrik Stansiyası layihəsinə əsas investor kimi dəstək verilməsi bu sahədə əməkdaşlığın konkret nümunəsidir.

Bütövlükdə, Prezident İlham Əliyevin Çin Xalq Respublikasına dövlət səfəri, Azərbaycan-Çin münasibətlərinin yalnız ikitərəfli deyil, həm də çoxtərəfli müstəvidə strateji tərəfdaşlığa keçdiyini nümayiş etdirdi. İmzalanan sənədlər və verilən siyasi mesajlar qarşılıqlı etimada əsaslanan bu münasibətlərin gələcək illərdə daha da dərinləşəcəyini göstərir.

Azərbaycan hökumətinin bu istiqamətdə atdığı addımlar 21-ci əsrdə ölkənin mövqeyini gücləndirmək, regional və qlobal siyasətdə daha aktiv iştirak etmək məqsədi daşıyır. Dünya düzəninin yenidən formalaşdığı bu dövrdə hər bir dövlət kimi Azərbaycan da öz milli maraqlarını qorumaq və gələcək üçün dayanıqlı mövqe əldə etmək üçün addımlar atır.

Bununla yanaşı, enerji və texnologiya sahəsində də yeni çağırışlar meydana çıxır. Azərbaycan, xüsusilə işğaldan azad edilmiş ərazilərdə yaşıl enerji siyasətinə üstünlük verir və burada Çin təcrübəsindən faydalanmaq potensialı böyükdür. Çin, həm bərpa olunan enerji, həm də yaşıl texnologiyalar sahəsində dünya liderlərindən biridir. Prezidentin səfərinin ikinci günündə Çin şirkətləri ilə keçirilən görüşlər bu sahədə əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi istiqamətində konkret addımların atıldığını göstərir.

Eyni zamanda, vizaların qarşılıqlı şəkildə qaldırılması məsələsi də həm turizm sahəsində, həm də iqtisadi əlaqələrin genişlənməsi baxımından xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Qeyd edilməlidir ki, Çin turistləri dünya turizm bazarında böyük iqtisadi potensiala malikdir və bu, Azərbaycanın bu sektordan əldə edə biləcəyi gəlirləri artırmaq imkanını genişləndirir.

Nəticə etibarilə, Çin-Azərbaycan münasibətləri təkcə iqtisadi deyil, həm də siyasi və strateji baxımdan böyük əhəmiyyət daşıyır. Bu əməkdaşlıq Azərbaycanın gələcək inkişafında mühüm rol oynaya bilər. Dünyada güc balansının dəyişdiyi, yeni güc mərkəzlərinin formalaşdığı bir dövrdə Çin kimi bir güclə hərtərəfli tərəfdaşlıq Azərbaycanın xarici siyasətində əsas prioritetlərdən biri olmalıdır.

Nəticə:

Siyasi və iqtisadi qaydaların yenidən formalaşdığı, güc mərkəzlərinin çoxqütblü hala gəldiyi müasir dövrdə Azərbaycan-Çin münasibətləri strateji əhəmiyyət kəsb edir. Prezident İlham Əliyevin Çinə səfəri yalnız diplomatik ziyarət deyil, eyni zamanda gələcək əməkdaşlıqlar üçün konkret istiqamətlərin müəyyənləşdirilməsi baxımından mühüm addımdır. Bu münasibətlər Azərbaycanın qlobal proseslərə çevik şəkildə adaptasiya olmaq və texnoloji, iqtisadi dəyişikliklərdən faydalanmaq niyyətini əks etdirir.

Çinlə qurulan əlaqələr, xüsusilə enerji, nəqliyyat-logistika, rəqəmsal iqtisadiyyat və turizm sahələrində qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq imkanları yaradır. Bu əməkdaşlıq Azərbaycanın milli maraqlarının qorunması və beynəlxalq mövqeyinin gücləndirilməsi baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır. Azərbaycanın Tayvan məsələsində Çinin ərazi bütövlüyünə verdiyi açıq dəstək isə iki ölkə arasında qarşılıqlı etimada əsaslanan siyasi dialoqun gücləndiyini göstərir.

Azərbaycanın geosiyasi mövqeyindən səmərəli istifadə etməsi, Çin kimi dünya nəhəngi ilə əməkdaşlığı dərinləşdirməsi regional sabitlik və inkişaf üçün yeni fürsətlər yaradır. Bu əlaqələr, yalnız bu gün üçün deyil, həm də gələcək onilliklər üçün Azərbaycanın dayanıqlı inkişafına töhfə verəcək əsas dayaqlardan biri kimi qiymətləndirilə bilər. Beləliklə, Çin-Azərbaycan münasibətləri, müasir dünya düzənində qarşılıqlı maraqlara əsaslanan uğurlu əməkdaşlıq modelinə çevrilməkdədir.